Türk sözü, ilk defa Göktürk Devleti’ni kuran topluluğun adı olarak Göktürk Yazıtları’nda görülmektedir. Bu yazıtlarda Türk adı bazen “Türük” şeklinde çift heceli, bazen de “Türk” şeklinde tek heceli olarak yazılmıştır. Bu söz, aynı yazıtların sadece bir yerinde özel bir ifade olarak, “Kök Türük” (Göktürk = Semavi Türk) şeklinde geçmektedir.
Türk sözünün aslına ve anlamına dair Çin ve Arap kaynaklarında bazı açıklamalar yapılmıştır. Hemen belirtelim ki bu açıklamaların hepsi uydurma halk etimolojilerine dayanmaktadır. Bundan dolayı, hiçbir ilmî değeri olmayan bu açıklamaları, burada tekrar etmeyi lüzumlu ve faydalı bulmuyoruz.
Türk sözünün ilk defa ilmi izahını yapan Macar bilim adamı H. Vambéry’dir. Vambéry’ye göre, “Türk” sözü, Türkçe “törü-mek” fiilinden çıkmış bir isimdir. Nasıl “yörü-mek” fiilinden “yörük=yürük, “börü-mek” fiilinden “börük=börk” kelimelerinin çıktığı gibi, “törü-mek” fiilinden de “törük” sözü çıkmıştır. “Törük” sözündeki “ö” sesi kısa sürede “ü”ye dönüşerek, kelime “türük” şeklini almıştır.“Türük” sözündeki ikinci sesli harf, yani “ü” sesi de zamanla düşerek, geriye “Türk” kelimesi kalmıştır. Zira Türk dilinin gelişmesine paralel olarak kelime yapısında da zaman zaman ses değişmesi ve düşmesi meydana gelmektedir. Mesela, “erk” (güç, kuvvet), “ark” (su kanalı) ve “börk” (kalpak) gibi kelimeler, başlangıçta iki heceli, yani “erik”, “arık” ve “börük” şeklindeydi. Ancak, “i”, “ı” ve “ü” sesli harflerinin düşmesinden sonra bu kelimeler “erk, ark ve börk” şekline dönüşmüşlerdir.
Bu açıklamadan sonra burada şu hükme varıyoruz: Türk sözü, “törümek” (törü-mek=törük=türük=türk) fiilinden çıkmış bir isimdir. Öyleyse bu söz, “türemiş, yaratılmış, doğmuş, yaratık, adam” gibi anlamlara gelmektedir.
Türk sözü, Uygur belgelerinde de müstakil bir kelime olarak geçmektedir. Bu metinlerde Türk sözü, Türkçe “güç, kuvvet” anlamına gelen “erk” kelimesiyle birlikte “erk türk” şeklinde eş anlamlı (sinonim) bir kelime olarak kullanılmıştır.
Bu duruma göre, Türk sözü, tıpkı “erk” gibi “güç, kuvvet, kudret, güçlü, kuvvetli, kudretli” anlamlarını ifade eden bir kelimedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder